Market Maker là gì ? Trong thị trường tài chính, có một nhóm đặc biệt gọi là Market Maker (MM) hay nhà tạo lập thị trường. Họ có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự linh hoạt và thanh khoản của các loại tài sản, từ cổ phiếu, tiền tệ, phái sinh cho đến tiền điện tử.
Nhưng Market Maker là ai, họ hoạt động như thế nào và họ khác gì với Automated Market Maker (AMM) trong không gian Crypto? Bài viết này Gianguyengroup sẽ giúp bạn giải đáp những câu hỏi này.
Market Maker (MM) là gì?
Market Maker (MM) là những cá nhân hoặc tổ chức môi giới cung cấp dịch vụ giao dịch và tạo thanh khoản cho thị trường. Họ thường là thành viên của một sàn giao dịch hoặc có quan hệ hợp tác với sàn. Họ tham gia vào các giao dịch với vai trò là bên mua khi có người muốn bán và là bên bán khi có người muốn mua. Họ luôn đưa ra cả giá mua vào (bid) và giá bán ra (ask) cho một loại tài sản nào đó, tạo ra khoảng chênh lệch giữa hai giá này gọi là spread. Spread là nguồn thu nhập chính của MM, bù lại cho rủi ro khi họ phải giữ tài sản trong kho.
Họ có nghĩa vụ duy trì một lượng tài sản nhất định trong kho để đảm bảo có đủ thanh khoản cho thị trường. Họ cũng phải tuân theo các quy định của sàn giao dịch về số lượng giao dịch tối thiểu, giá trị tài sản tối thiểu và spread tối đa.
Các Market Maker (MM) kiếm lợi nhuận như thế nào?
Họ chủ yếu dựa vào spread để tạo ra lợi nhuận.
Spread (hay Bid – Ask Spread) là khoảng cách giữa giá Bid (giá mua) và giá Ask (giá bán) của một công cụ tài chính tại một thời điểm nhất định. Một số sàn giao dịch có thể không thu phí giao dịch (commission bằng 0), nhưng thực chất họ đã tính phí vào spread.
Ví dụ: Khi bạn mua một cổ phiếu trên sàn, bạn có thể thấy giá đặt mua là $99 và giá bán là $101.
Điều này có nghĩa là nhà môi giới đã mua cổ phiếu với giá $100, rồi bán lại cho bạn với giá $101. Bằng cách giao dịch với khối lượng lớn, họ có thể thu được lợi nhuận lớn từ một spread nhỏ.
Cách các nhà cung cấp thanh khoản kiếm lợi nhuận trong mô hình AMM
Automated Market Maker (AMM) là một loại công cụ tạo lập thị trường dựa trên thuật toán. Không giống như các Market Maker (MM) truyền thống, giá cả và thanh khoản của một tài sản tại một thời điểm nào đó được xác định và duy trì bởi một công thức toán học.
Trong lĩnh vực Crypto, các AMM được triển khai trên các smart contract (hợp đồng thông minh) trên các public blockchain. Người cung cấp thanh khoản sẽ gửi tài sản vào một nơi gọi là pool thanh khoản. Sau đó, nhà giao dịch sẽ có thể giao dịch các tài sản đó thông qua smart contract.
Có nhiều AMM nổi tiếng trên thị trường, ví dụ như: Uniswap, Sushiswap, Pancakeswap, Bacor,…
Các nhà cung cấp thanh khoản (liquidity providers) phải đối mặt với nhiều rủi ro. Đầu tiên là rủi ro giảm giá cho số token mà họ nắm giữ. Ngoài ra, họ còn chịu rủi ro cao hơn so với các Marker Maker (MM) trong thị trường truyền thống khi phải chịu tổn thất vô thường khi tài sản biến động mạnh so với tỷ giá mà họ cung cấp thanh khoản.
Do đó, để bù lại cho khoản tổn thất này, các nhà cung cấp thanh khoản trong các AMM sẽ được hưởng một phần phí giao dịch. Cụ thể, Ở Uniswap, 0.3% phí giao dịch sẽ được chia đều cho các thành viên đóng góp thanh khoản vào pool.
Sự khác biệt giữa MM & AMM trong Crypto
Trong không gian Crypto, có một loại Market Maker khác gọi là Automated Market Maker (AMM) hay nhà tạo lập thị trường tự động. AMM là một hệ thống phi tập trung (decentralized) sử dụng các thuật toán để tự động điều chỉnh giá và cung cấp thanh khoản cho các loại tiền điện tử.
AMM không phải là cá nhân hoặc tổ chức môi giới, mà là các hợp đồng thông minh (smart contract) chạy trên các nền tảng blockchain như Ethereum, Binance Smart Chain hay Solana. AMM có những điểm khác biệt so với MM truyền thống như sau:
- AMM không cần có người tham gia vào giao dịch, mà chỉ cần có người cung cấp thanh khoản (liquidity provider – LP) gửi tiền vào các hồ thanh khoản (liquidity pool). Các hồ thanh khoản là những nơi chứa hai loại tiền điện tử khác nhau, ví dụ như ETH/USDT, BNB/BUSD hay SOL/USDC. Khi có người muốn giao dịch, họ chỉ cần gửi yêu cầu đến AMM và AMM sẽ tự động trao đổi tiền cho họ từ các hồ thanh khoản. LP sẽ nhận được phần thưởng từ phí giao dịch và phân phối token quyền sở hữu (governance token) của AMM.
- AMM không dựa vào cơ chế cung và cầu để xác định giá, mà dựa vào các công thức toán học. Một trong những công thức phổ biến nhất là x * y = k, được sử dụng bởi các AMM như Uniswap, PancakeSwap hay Raydium. Công thức này nghĩa là tích của số lượng hai loại tiền trong một hồ thanh khoản luôn bằng một hằng số k. Khi có giao dịch xảy ra, số lượng tiền trong hồ sẽ thay đổi, dẫn đến sự thay đổi của giá. Công thức này giúp duy trì sự cân bằng của hồ thanh khoản và tránh việc thiếu hụt hoặc dư thừa tiền.
- AMM có những ưu điểm và nhược điểm so với MM. Một số ưu điểm của AMM là:
- Không cần có sự can thiệp của con người, giảm thiểu chi phí giao dịch và rủi ro sai sót.
- Không bị giới hạn bởi số lượng MM hoặc LP, tăng cường tính phi tập trung và minh bạch của thị trường.
- Cho phép giao dịch các loại tiền điện tử ít phổ biến hoặc mới ra mắt, mở rộng cơ hội cho các nhà đầu tư và các dự án Crypto.
- Tạo ra các cơ chế kích thích cho LP, như phí giao dịch, token quyền sở hữu hay farming, tăng thu nhập cho họ và khuyến khích họ tham gia vào việc cung cấp thanh khoản.
- Một số nhược điểm của AMM là:
- Có nguy cơ bị mất tiền do biến động giá của tài sản trong hồ thanh khoản, gọi là impermanent loss. Impermanent loss xảy ra khi giá của một loại tiền trong hồ thay đổi nhiều so với giá ban đầu, khiến cho LP bị mất lợi nhuận so với việc nắm giữ tiền đó. Impermanent loss càng lớn khi biến động giá càng cao và tỷ lệ hai loại tiền trong hồ càng khác nhau.
- Có nguy cơ bị tấn công bởi các kẻ gian lận, gọi là sandwich attack hay front-running. Sandwich attack xảy ra khi một kẻ gian lận sử dụng các giao dịch có độ ưu tiên cao để chèn vào trước và sau một giao dịch lớn của nạn nhân, khiến cho nạn nhân phải chịu mức giá cao hơn hoặc thấp hơn mong muốn. Front-running xảy ra khi một kẻ gian lận sao chép một giao dịch có lợi của người khác và thực hiện trước người đó, khiến cho người đó bị mất lợi nhuận.
Kết luận
Market Maker (MM) là những cá nhân hoặc tổ chức môi giới cung cấp dịch vụ giao dịch và tạo thanh khoản cho thị trường. Gianguyengroup hi vọng bài viết này hữu ích với bạn!